Tháng 6 năm 1925, Nguyễn Ái Quốc thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh Niên tại Quảng Châu (Trung Quốc), nhằm tập hợp những thanh niên yêu nước Việt Nam có xu hướng Cộng sản, huấn luyện họ bồi dưỡng cho họ lý luận chủ nghĩa Mác- Lênin. Cuối năm 1926 lớp thanh niên đầu tiên của tỉnh Bắc Ninh là Nguyễn Tuân, Nguyễn Sơn, Trần Tư Chính, Nguyễn Hữu Căn đã được dự lớp huấn luyện. Đầu năm 1927, Ngô Gia Tự được cử đi dự lớp huấn luyện, sau 2 tháng được cử về Bắc Ninh hoạt động. Giữa năm 1927,bốn chi hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã ra đời ở Bắc ninh, trong đó có chi hội Tam Sơn(Từ Sơn) được Ngô Gia Tự tổ chức ngay tại nhà mình ở xóm Xanh. Tháng 7/1927 Tỉnh hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Bắc Ninh được thành lập, đảm nhận cả việc xây dựng cơ sở và phong trào cách mạng ở Bắc Giang. Đầu năm 1928 Tỉnh hội Việt Nam Cách mạng Thanh Niên Bắc Ninh- Bắc Giang thành lập, trụ sở tại xóm Giầu (Thị Cầu-Bắc Ninh) do Ngô Gia Tự làm Bí thư. Đến năm 1928 Tỉnh hội Bắc Ninh-Bắc Giang đã có trên 100 hội viên sinh hoạt ở 14 Chi hội. Tỉnh hội đã có nhiều hội viên đi “vô sản hóa”.

Ngày 04/8/1929, tại núi Hồng Vân(Núi Lim huyện Tiên Du) Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh – Bắc Giang được thành lập

Trong vòng 2 năm tồn tại, phát triển và hoạt động (7/1927-7/1929) Tỉnh hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Bắc Ninh- Bắc Giang đã làm tròn xứ mệnh lịch sử của mình trong việc truyền bá lý luận chủ nghĩa Mác –Lênin vào địa phương, tạo nên bước chuyển biến về chất trong phong trào thanh niên và phong trào yêu nước từ lập trường yêu nước sang lập trường vô sản, chuẩn bị những tiền đề cho việc thành lập Đảng cộng sản, xây dựng được một đội ngũ cán bộ cách mạng mới góp phần thúc đẩy phong trào.

Tuy nhiên, thực tế lịch sử đã chứng tỏ Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên không còn đủ sức lãnh đạo phong trào đưa cách mạng Việt Nam tiến lên thắng lợi. Sứ mệnh đó phải do chính giai cấp vô sản thông qua đội tiên phong của nó lãnh đạo là Đảng cộng sản.

Đầu tháng 7/1929 Đồng chí Ngô Gia Tự- Ủy viên Ban chấp hành Trung Ương lâm thời Đông Dương Cộng sản Đảng đã chọn Phạm Văn Chất, Hồ Ngọc Lân, Nguyễn Hữu Căn thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở hai tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, giúp cho họ nhiệm vụ tuyên truyền chính cương, điều lệ và tuyên ngôn của Đông Dương Cộng sản Đảng trong các chi hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên.

Việc ra đời Chi bộ Cộng sản đầu tiên của hai tỉnh đã cắm một cái mốc quan trọng trong bước phát triển mới của phong trào cách mạng Bắc ninh-Bắc Giang, tạo ra nhân tố mới cho sự biến đổi về chất của phong trào. Sự ra đời Chi bộ Cộng sản đầu tiên đã dẫn đến sự kiện ngày 4/8/1929 tại núi Hồng Vân ( Lim, Tiên du) hơn 20 hội viên tiên tiến của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên hai tỉnh đã được triệu tập để thành lập Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh- Bắc Giang ( sau hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản ở Hương Cảng (Trung Quốc) tháng 2/1930 chuyển thành Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam Bắc Ninh- Bắc Giang).

Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh- Bắc Giang được thành lập chứng tỏ mối quan hệ khăng khít về truyền thống đấu tranh của hai tỉnh tạo ra điều kiện cơ bản quyết định những bước phát triển nhảy vọt, mở đường cho những thắng lợi vĩ đại của phong trào cách mạng Bắc Ninh- Bắc Giang từ đó về sau.

Đứng đầu Ban tỉnh ủy là đồng chí Bí thư Phạm Văn Chất, các đồng chí Hồ Ngọc Lân, Nguyễn Hữu Căn, Nguyễn Xuân Hồng, Trần Nhu là Ủy viên Ban tỉnh ủy. Đảng bộ có 4 chi bộ với 18 đảng viên: Chi bộ Thị xã Bắc Ninh, 5 đảng viên ( Trần Văn Quảng, Thái Bá San, Trần Đức Minh, Trần Văn Thìn, Phạm Đình Thúy).

Chi bộ Trại lính Khố đỏ Bắc Ninh,7 đảng viên ( Phạm Văn Thắm, Dươg Quang Chiểu, Nguyễn Văn Khá, Đinh Văn Đạt, Đinh Văn Nhẫn, Nguyễn Văn Cẩn, Nguyễn Văn Hách)

Chi bộ Lạc Thổ 3 đảng viên ( Nguyễn Ngọc Hoành, Nguyễn Hữu Chất, Nguyễn Ngọc Quý)

Chi bộ nhà máy gạch Hưng Ký ở Du lâm- Từ Sơn, 3 đảng viên ( Đàm Đức Hòa, Ngô Gia Chỉ ( tức Ngô Gia Trinh), Vương Văn Trà.

Đảng bộ đặc biệt quan tâm đến chủ trương “ Vô sản hóa”, đưa cán bộ, đảng viên vào các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền, xí nghiệp Tư bản, cùng lao động, ăn, ở với công nhân, giác ngộ cách mạng cho họ và rèn luyện mình ( nhà máy gạch Hưng Ký ở Yên Viên, nhà máy giấy Đáp Cầu, nhà máy gạch Nam Ký ở Hà Nội, mỏ than Vàng Danh ở Quảng Yên…)

“ Một ngày nhớ bao ngày xưa ấy

    Chín mươi năm biết mấy buồn vui”

Kỷ niệm 95 năm ngày ra đời của Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Bắc Ninh- Bắc Giang ( 4/8/1929- 4/8/2024), chúng ta những người Cộng sản và toàn thể nhân dân Bắc Ninh rất đỗi tự hào về truyền thống vinh quang của đảng bộ; nguyện phát huy truyền thống đó, quyết tâm xây dựng đảng bộ vững mạnh toàn diện về chính trị, tư tưởng và tổ chức dủ sức lãnh đạo và tổ chức nhân dân xây dựng quê hương Bắc Ninh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương  vì mục tiêu Dân Giàu - Nước mạnh - Dân chủ - Công bằng văn minh.